Mesane Kanseri Ameliyatı
Mesane kanseri ameliyatı, mesane kanserinin tedavisinde en temel ve etkili yöntemlerden biridir. Kanserin evresine, tümörün yaygınlığına ve hastanın genel durumuna bağlı olarak farklı cerrahi teknikler uygulanabilir. Yüzeyel mesane kanserlerinde minimal invaziv yöntemlerle tümör çıkarılırken, daha ileri evrelerde mesanenin tamamen alınması gerekebilir. Bu makalede, mesane kanseri ameliyatı türleri, ameliyat öncesi hazırlık ve ameliyat sonrası süreçler detaylı şekilde ele alınacaktır.
Mesane Kanseri Ameliyatı Türleri
Mesane kanseri, mesanenin iç yüzeyini döşeyen hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile ortaya çıkan önemli bir malign hastalıktır. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür ve genellikle 60 yaş üzeri bireylerde teşhis edilir. Hastalığın tedavisinde cerrahi müdahale kritik bir yer tutar ve uygulanan yöntem, tümörün evresi ile hastanın genel durumuna göre belirlenir.
Mesane kanseri ameliyatı, kanserin evresine ve yaygınlığına göre farklı yöntemlerle gerçekleştirilir. Yüzeyel ve erken evre kanserlerde, kapalı yöntem olan TUR-M (Transüretral Rezeksiyon Mesane Tümörü) ile tümör üretra yolundan çıkarılır. Daha ileri evrelerde ise kas tabakasına yayılmış tümörlerin tedavisinde radikal sistektomi uygulanır; bu ameliyatta mesane tamamen çıkarılır ve işlem açık cerrahi, laparoskopik veya robotik yöntemlerle yapılabilir. Radikal sistektomi sonrası, idrarın vücuttan atılması için ileal konduit, ortoptik yeni mesane veya kontinan ürostomi gibi farklı idrar yolu deviasyonları oluşturulur. Ameliyat türünün seçimi, hastanın genel durumu, kanserin yayılımı ve merkezdeki teknolojik imkanlara bağlı olarak değişiklik gösterir.
TUR-M (Transüretral Rezeksiyon – Mesane Tümörü, Kazıma Ameliyatı)
TUR-M, yani Transüretral Rezeksiyon Mesane Tümörü, mesane kanserinin tanı ve tedavisinde en sık kullanılan minimal invaziv cerrahi yöntemdir. TUR-M, mesane iç yüzeyine sınırlı, yüzeyel veya invazyon derinliği sınırlı olan erken evre tümörlerde uygulanır. Ameliyat, genel veya spinal anestezi altında, üretradan mesaneye ince bir teleskopik alet olan rezektoskopun yerleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Bu cihaz yardımıyla, tümör elektrik akımı ya da lazerle kazınarak mesane duvarından çıkarılır.
TUR-M hem hastalığın evresinin belirlenmesine, hem de küçük ve yüzeyel tümörlerin tedavi edilmesine olanak sağlar. Bu ameliyat, ileri yaşta ve genel sağlık durumu ciddi kısıtlı olan hastalar için de uygun, nispeten düşük riskli bir işlemdir. Ameliyat sonrası patolojik inceleme, tümörün büyüklüğü, yaygınlığı ve invazyon derinliği hakkında bilgi verir; buna göre ek tedavi planlanabilir. Ancak, TUR-M ile çıkarılan tümörlerde tekrarlama riski yüksektir ve hastaların düzenli olarak sistoskopi ile izlenmesi gerekmektedir. Daha derin veya yaygın tümörlerde ise TUR-M, genellikle radikal cerrahiye hazırlık aşaması olarak değerlendirilir.
Mesane Alınma Ameliyatı (Radikal Sistektomi)
Radikal sistektomi, mesane kanserinin kas tabakasına ilerlemiş ya da invaziv (derin dokulara yayılmış) evrelerinde tercih edilen en etkili cerrahi tedavi yöntemidir. Bu ameliyatta mesane, çevresindeki lenf düğümleri ve hastalığın yayılımına göre komşu organlar tamamen çıkarılır. Erkek hastalarda genellikle mesane ile birlikte prostat ve seminal veziküller, kadın hastalarda ise uterus, vajinanın ön duvarı ve yumurtalıkların bir kısmı ameliyat sırasında alınabilir. Amaç, kanserli dokunun tamamen temizlenmesi ve bölgesel yayılımın önüne geçilmesidir.
Bu ameliyatın yapılma şekli, teknolojik imkanlar, cerrahın tecrübesi ve hastanın genel durumuna göre değişiklik gösterir. Radikal sistektomi üç temel cerrahi teknikle uygulanabilir:
Açık Sistektomi
Açık sistektomi, karın bölgesinde uzun ve geniş bir kesi açılarak yapılan geleneksel bir mesane kanseri ameliyatı yöntemdir. Cerrah, doğrudan görerek mesaneyi, çevresindeki lenf düğümlerini ve gerekirse komşu organları çıkarır. Bu yöntem, özellikle ileri evre kanserlerde geniş cerrahi alan sağlayarak tümörün tam temizlenmesine olanak tanır.
Avantajları:
Cerrahi alanın geniş olması nedeniyle kanser dokusuna doğrudan müdahale imkanı.
Deneyimli cerrahlar için standart ve güvenilir yöntem.
Karmaşık veya büyük tümörlerde rahatlıkla uygulanabilir.
Dezavantajları:
Karın duvarında büyük kesi nedeniyle ameliyat sonrası ağrı daha fazladır.
İyileşme süreci daha uzundur; hastanede kalış genellikle 10-14 gün civarındadır.
Kan kaybı laparoskopik veya robotik yöntemlere göre daha fazla olabilir.
Ameliyat sonrası yara enfeksiyonu ve solunum komplikasyonları riski artabilir.
Laparoskopik Sistektomi
Laparoskopik sistektomi, karında birkaç küçük (genellikle 1-2 cm) kesiden ince cerrahi aletlerin ve bir kamera sisteminin (laparoskop) yerleştirilmesiyle gerçekleştirilen minimal invaziv bir mesane kanseri ameliyatı yöntemdir. Cerrah, monitörden görüntüyü izleyerek işlemi gerçekleştirir. Bu yöntem, açık ameliyata göre daha az invaziv olduğu için iyileşme süresi ve ameliyat sonrası ağrı açısından avantajlıdır.
Avantajları:
Karın duvarında büyük kesi yapılmaması nedeniyle ameliyat sonrası ağrı daha azdır.
Hastanede kalış süresi kısalır, iyileşme daha hızlıdır.
Estetik açıdan daha avantajlıdır; yara izleri küçüktür.
Kan kaybı açık cerrahiye kıyasla daha azdır.
Dezavantajları:
Teknik açıdan zordur ve deneyimli cerrah gerektirir.
Ameliyat süresi açık cerrahiye göre daha uzun olabilir.
Karmaşık vakalarda cerrahi alanın kısıtlı olması nedeniyle tercih edilmeyebilir.
Bazı merkezlerde tüm ekipman ve deneyim olmayabilir.
Robotik Yardımlı Sistektomi
Robotik cerrahi, laparoskopik cerrahinin ileri bir biçimidir ve son yıllarda giderek yaygınlaşmakta olan bir mesane kanseri ameliyatı yöntemdir. Da Vinci gibi robotik sistemler, cerrahın konsoldan robotik kolları hassas şekilde kontrol etmesini sağlar. Bu yöntem, özellikle karmaşık anatomik bölgelerde yüksek hassasiyetle ameliyat yapılmasına olanak tanır.
Avantajları:
Cerrahi hassasiyet maksimum düzeydedir; küçük alanlarda bile ayrıntılı çalışma imkanı sağlar.
Kan kaybı ve ameliyat sonrası komplikasyon riski azalır.
Hastanede kalış süresi ve iyileşme dönemi daha kısadır.
Ameliyat sonrası ağrı ve yara izi minimaldir.
Robotik sistem sayesinde cerrah daha ergonomik ve konforlu çalışır, bu da operasyon kalitesini artırabilir.
Dezavantajları:
Robotik cerrahi maliyeti yüksektir ve her hastanede bulunmayabilir.
Robotik sistem ve deneyimli ekip gerektirir, bu nedenle bazı merkezlerde erişim sınırlı olabilir.
Ameliyat süresi başlangıçta daha uzun olabilir, ancak deneyimle azalır.
Sonuç olarak, radikal sistektomi mesane kanserinde yaşamı tehdit eden tümörlerin tamamen çıkarılması için altın standart tedavidir. Cerrahi teknik seçimi, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, kanserin yaygınlığı ve merkezdeki cerrahi deneyim gibi faktörlere bağlıdır. Günümüzde laparoskopik ve robotik yöntemlerin gelişimi sayesinde hastalar, açık cerrahiye kıyasla daha konforlu bir iyileşme süreci yaşayabilmektedir. Ancak ameliyat sonrası idrarın vücuttan atılabilmesi için yeni idrar yolu oluşturulması (idrar deviasyonu) gereklidir ve bu da hastanın yaşam kalitesini etkileyen önemli bir aşamadır. Bu nedenle, hastaların ameliyat öncesinde kapsamlı bilgilendirilmesi ve ameliyat sonrası bakım sürecinin titizlikle planlanması büyük önem taşır.
Mesane Kanseri Ameliyatı ve Üriner Diversiyon
mesanenin tamamen çıkarıldığı mesane kanseri ameliyatı sonrası, idrarın dışarı atılabilmesi için yeni yollar oluşturulur:
İleal Konduit (Bricker): İnce bağırsaktan alınan bir parça ile idrar karın ön duvarına yönlendirilir ve torba takılır.
Ortoptik Yeni Mesane: Bağırsaktan yeni mesane yapılır ve doğal idrar yoluna bağlanır, hastanın normal idrar yapması hedeflenir.
Kontinan Ürostomi: Karında bir depo oluşturulur; hasta kateterle idrarını düzenli boşaltır.
Mesane Kanseri Ameliyatı Öncesi Hazırlık
Başarılı bir mesane kanseri ameliyatı öncesi hazırlık kritik öneme sahiptir:
Hastanın genel durumu değerlendirilir: Kalp, akciğer, böbrek fonksiyonları, kanserin yayılımı incelenir.
Görüntüleme ve patoloji sonuçları gözden geçirilir: Ameliyat tipi netleştirilir.
Laboratuvar testleri: Kan sayımı, pıhtılaşma testleri, böbrek ve karaciğer fonksiyonları kontrol edilir.
Anestezi muayenesi yapılır: Genel veya spinal anestezi için uygunluk değerlendirilir.
Beslenme ve ilaç düzenlemeleri: Ameliyattan önce sigara bırakılır, kan sulandırıcılar düzenlenir. Ameliyat günü aç olunması gerekir.
Psikolojik destek: Hastaya ameliyat süreci anlatılır, soruları cevaplanır.
Mesane Kanseri Ameliyatı Sonrası Süreç
Mesane kanseri ameliyatı sonrası süreç, ameliyat türüne ve hastanın genel durumuna bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte, iyileşmenin başarılı olması için titiz bir takip gerektirir. Özellikle radikal sistektomi geçiren hastalarda, ameliyat sonrası ilk günlerde ağrı kontrolü, sıvı dengesi ve enfeksiyon riskinin önlenmesi önceliklidir. İdrar sondası ve cerrahi drenlerin çıkarılması için belirli bir süre beklenir. Hastalar genellikle ameliyatı takip eden birkaç gün içinde mobilize edilmeye başlanarak pıhtı oluşumu ve solunum problemleri gibi komplikasyonlar azaltılır. Beslenme, öncelikle sıvı ve ardından yumuşak gıdalara geçiş şeklinde düzenlenir. Ameliyat sonrası hastanede kalış süresi genellikle 7 ila 14 gün arasında değişir. Ayrıca, radikal sistektomi sonrası idrarın dışarı atılması için oluşturulan yeni idrar yollarının (idrar deviasyonu) hastanın yaşam kalitesine uyumu önemlidir ve bu konuda eğitim ve destek sağlanır. Uzun vadede ise, kanserin tekrarlama riskine karşı düzenli olarak kontrol muayeneleri, görüntüleme ve sistoskopik incelemeler yapılır. Hastaların psikolojik ve sosyal destek alması da iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır.
Mesane kanseri ameliyatı sonrası süreç özetle;
Yoğun bakım ve hastanede kalış: Radikal sistektomi sonrası birkaç gün yoğun bakım gerekebilir. Toplam kalış süresi genellikle 5-7 gündür.
Ağrı kontrolü: Etkin ağrı yönetimi sağlanır. Robotik cerrahide ağrı genellikle daha azdır.
Drenler ve sondalar: İdrar sondası ve cerrahi drenler birkaç gün içinde çıkarılır.
Beslenme: Başlangıçta sıvı, sonra yumuşak gıdalara geçiş yapılır.
Mobilizasyon: Erken harekete teşvik edilerek kan pıhtılaşması riski azaltılır.
Komplikasyon takibi: Enfeksiyon, kanama, barsak problemleri yakından izlenir.
Uzun dönem takip: Kanserin tekrarlama riski nedeniyle düzenli kontrollere devam edilir.
Rehabilitasyon: İdrar kontrolü ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik destek verilir.
Sonuç
Mesane kanseri ameliyatı, kanser tedavisinde hastanın yaşam kalitesini koruyarak en uygun cerrahi yaklaşımı belirlemek açısından kritik öneme sahiptir. Günümüzde kapalı yöntemlerden robotik cerrahiye kadar birçok seçenek, hastanın ihtiyacına göre seçilebilmektedir. Ameliyat öncesi hazırlıkların titizlikle yapılması ve ameliyat sonrası süreçlerin iyi yönetilmesi, tedavinin başarısını artırmakta ve komplikasyon riskini azaltmaktadır. Böylece hastalar hem kanserle mücadelede hem de günlük yaşamlarına hızlı dönüşte avantaj sağlamaktadır.
Prof. Dr. Yusuf İLBEY
Üroloji Doktoru
Kaynaklar:
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bladder-cancer/diagnosis-treatment/drc-20356109
- https://www.mskcc.org/cancer-care/types/bladder/treatment/surgery
- https://www.nhs.uk/conditions/bladder-cancer/treatment/
Üroloji Doktoru
Mesane kanseri, tanı ve tedavisi ve yapay mesane alanında uzmandır. İstanbul’da hasta kabul etmektedir.