- Yapay Mesane (Bağırsak Mesane) Nedir?
- Yapay Mesanenin Avantajları Nelerdir?
- Yapay Mesane Ameliyatı Nasıl Yapılır?
- Yapay Mesane Ameliyatı Kimlere Uygulanır?
- Yapay Mesane Ameliyatı Kimler İçin Uygun Değildir?
- Bağırsak Mesane Ameliyatı Sonrası Süreç Nasıldır?
- Yapay Mesanenin Bir Ömrü Var Mı?
- Yapay Mesanesi Olan Kişi İdrarını Nasıl Yapar?
- Yapay Mesanenin Yapıldığı Hastaneler Hangileridir?
- Yapay Mesanenin Zararları Nelerdir?
- Erkeklerde Yapay Mesane Sonrası Cinsellik Nasıldır?
- Kadınlarda Bağırsak Mesane Sonrası Cinsellik Devam Eder Mi?
- Kadınlar Hastalarda Yeni Mesane Ameliyatı Mümkün Mü?
- Yapay Mesanesi Olan Kadın İdrarını Tutabilir Mi?
- Robotik Cerrahi İle Bağırsak Mesane Ameliyatı Mümkün Mü?
Yapay mesane, yeni mesane ya da bağırsak mesane, bağırsaklardan alınan bir parçanın kese haline getirilmesiyle oluşturulan yeni idrar kesesidir. Mesane kanseri, mesane içini döşeyen tabakadaki normal hücrelerin, bir takım nedenlerden dolayı anormal bir şekilde bölünüp çoğalması ve kitle oluşturması şeklinde oluşan bir kanser türüdür. Mesane hücreleri, çeşitli nedenlerden dolayı normal hücre özelliklerini yitirerek kontrolsüz bir şekilde çoğalmakta ve mesanede kitle oluşumuna neden olmaktadır. Mesane kanseri tedavi yöntemlerinden biri de mesanenin alınmasıdır. Bu işleme sistektomi adı verilir. Mesanesi kanser nedeniyle idrar kesesi çıkarılan hastalarda, bağırsakların bir parçası kullanılarak kese haline dönüştürülür. Bu kese alınan mesanenin yerine kullanılır. Bu yeni yapılan mesaneye, yeni mesane (yapay mesane) denir.
Yapay Mesane (Bağırsak Mesane) Nedir?
Yapay mesane, yeni mesane, neobladder, ortotopik mesane ya da bağırsak mesane gibi isimlerle de bilinir. İnce ya da kalın bağırsaktan alınan bir parçanın kese şekline dönüştürülmesiyle oluşturulan bir yapıdır. Bu torba içinde idrar depolanır. Mesane kanserinin bazı türleri, mesane kaslarını tutar. Bazı kanser türleri ise yüksek dereceli, çok büyük ve mesane içinde yaygın yer kaplar. Bazı kanser türleri de kapalı ameliyat sonrası ilaç ya da BCG tedavisine cevap vermez ve tekrarlar. Bu tür kanseri olan hastanın idrar kesesinin çıkarılması gerekir. Mesanesi alınan hastalar yapay mesane için aday olan hastalardır.
Yapay Mesanenin Avantajları Nelerdir?
Bağırsaklardan yapılan yapay mesanenin en önemli avantajı hastanın karnında torba taşımak zorunda kalmamasıdır. Bu yüzden hastanın yaşam kalitesini düşürmez ve hastayı sosyal hayatından alıkoymaz. Kozmetik açıdan hastada bir sorun yaratmaz. Hasta yine eskisi gibi idrarını normal idrar deliğinden yapar.
Yapay mesanenin sağladığı faydalar şu şekilde sıralanabilir;
- Hastalar karınlarında idrar torbası taşımak zorunda kalmaz.
- Sosyal olarak kabul edilebilir
- Hastanın yaşam kalitesini düşürmez.
- Hastaların daha konforlu bir hayat sürmesine imkan tanır.
Yapay Mesane Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Bağırsaklardan yapılan yeni mesane ameliyatı, açık cerrahi ya da da Vinci robotik cerrahi yöntemiyle uygulanabilir. Robotik cerrahi ile karın açılmadan ve bağırsaklara el değmeden yapay mesane ameliyatı yapılabilir. Ameliyat sırasında ince bağırsaklardan ya da kalın bağırsaklardan bir parça ayrılır. Ayrılan bu bağırsak parçası kesilip biçilerek adeta bir kese şekline dönüştürülür. Her iki böbrekten gelen idrar kanalları, bu keseye bağlanır. Bağırsaktan oluşturulan bu yeni mesanenin bir ucu da, dış idrar kanalına bağlanır. Hasta yaklaşık 15 gün kadar sondalı kalır. 15 gün sonra hastanın sondası çekilir. Sonda alındıktan sonra hastaya, yapay mesanesini nasıl kullanacağı konusunda eğitim verilir. Hasta yeni mesanesiyle idrar yapmayı yaklaşık 4-5 günde öğrenir.
Yapay Mesane Ameliyatı Kimlere Uygulanır?
Bağırsaklardan oluşturulan mesane, kanser nedeniyle mesanesi alınan hastalar için yapılır. İdrar kesesinin çıkarılmasına sistektomi adı verilir. Mesanesi alınan kişilerde, idrar kanalları doğrudan ya da bir bağırsak parçası aracılığıyla karın duvarına açılır. Bir diğer seçenek ise, bağırsaklardan alınan bir parça kese haline dönüştürülür ve idrar bu kesenin içinde depolanır. Mesane kanseri, sık karşılaşınan bir kanserdir. Bazı mesane kanserleri mesane duvarını oluşturan kaslara sirayet eder. Bu durumda en etkili tedavi, mesaneyi kanser dokusuyla beraber çıkarmaktır. Yoksa mesanedeki kanser ilerleyerek mesaneden dışarı çıkar ve diğer organlara sıçrayabilir.
Bazen de mesane kanseri kasa sirayet etmemiş bile olsa, mesanenin içinde çok fazla kanser dokusu varsa yine mesane çıkarılır. Çünkü mesanedeki kanser çok büyük olduğundan, kapalı ameliyat (TUR-mesane) yöntemiyle temizlenemez.
Kanser dışı nedenlerden dolayı da mesanenin alınması gerekebilir. Mesane tüberkülozu gibi enfeksiyon hastalıklarında, beyin ya da omurilik hastalıkları ya da yaralanmaları sonucu mesane kapasitesinin ileri derecede azaldığı durumlarda mesane görevini yapamaz. Böyle durumlarda da mesanenin alınması gerekebilir.
Yapay Mesane Ameliyatı Kimler İçin Uygun Değildir?
Böbreklerde ve idrar kanallarında genişleme (hidronefroz), böbrek yetersizliği, karaciğer bozukluğu gibi durumlarda bağırsaklardan yeni mesane yapılmaz. Ayrıca ellerini kullanamayan, el becerisi olmayan, çok yaşlı, yaşam beklentisi az olan hastalar, demans hastaları yeni mesane için uygun değildir.
Bağırsak Mesane Ameliyatı Sonrası Süreç Nasıldır?
Yeni mesane ameliyatı, radikal sistektomi ameliyatı sırasında mesane alındıktan sonra uygulanır. Hastanın ameliyat yaralarının iyileşip dikişlerinin alınması 2 hafta kadar sürebilir. Bu süre ameliyatın açık ya da robotik cerrahi yöntemle yapılmasına bağlı olarak da değişir. Robotik cerrahide iyileşme süresi daha kısadır.
Ameliyattan sonra, mesane haline dönüştürülen bağırsakların genişleyebilmesi için, birkaç ay boyunca her 2 saatte bir yapay mesanenin sonda ile boşaltılması gerekir. Bir süre sonra yapay mesanenin kapasitesi arttıkça artık buna gerek kalmaz. İlk zamanlar hastaların geceleri 2 saatte bir uyanıp idrar yapmaları istenir. Eğer bunu yapmazlarsa gece idrar kaçırma olabilir. Uyanmak istemeyen hastaların gece prezervatif sonda ya da hasta bezi takması iyi olur. Zamanla birlikte gece saat kurup uyanma aralıkları giderek artar ve bir süre sonra buna gerek kalmaz.
Yapay Mesanenin Bir Ömrü Var Mı?
Mesane kanseri nedeniyle mesanesi alınan ve yapay mesane uygulanan hastaların en sık merak ettikleri konulardan biri de, bağırsaklardan yapılan yeni mesanenin ömrünün ne kadar olduğudur. Yapay mesanenin belli bir kullanım ömrü yoktur. Hasta tüm yaşamı boyunca, bağırsaklardan yapılan yapay mesaneden dolayı herhangi bir sorun yaşamaz.
Yapay Mesanesi Olan Kişi İdrarını Nasıl Yapar?
Mesane tamamen kaslardan oluşan bir organdır. İçinde idrarı depolar. Mesane dolunca işeme ihtiyacı doğar. Beyin işeme komutu verince kişi idrarını yapar. Mesane içindeki idrarın dışarı atılabilmesi için mesanenin kasılması gerekir. Mesane kasılamaz ise işeme de olmaz. Bağırsak duvarında da mesane duvarında olduğu gibi kaslar bulunmaktadır. Bu kasların kasılmasıyla bağırsak içindeki gıdalar hareket eder. Ancak bağırsaktaki kaslar, mesanedeki kaslara göre daha ince ve güçsüzdür. Bağırsaklardan yapılan yapay mesanesi olan hastalarda bağırsak kaslarının kasılması ve ıkınma ile artan karın içi basıncın yapay mesane üzerine basınç uygulaması sonucu işeme olur.
Yapay mesaneler hakkında yeterli bilgi sahibi olmayan hastalar ameliyattan sonra idrarımı yapamayacaklarını ve mutlaka kendine sonda takması gerekeceği konusunda endişe duymaktadırlar. Ancak böyle bir şey özellikle erkek hastalar için söz konusu değildir. Ancak bağırsak mesane uygulanan kadınlarda durum biraz farklı olabilir. Yapay mesanesi olan kadın hastaların yaklaşık %25’inde, hastanın günde 3-4 defa sonda takıp mesanesini boşaltması gerekebilir. Buna TAK adı verilir. TAK; Temiz Araklı Kateterizasyon cümlesindeki kelimelerin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Kadınlarda penis olmadığından üretra çok kısa, 3-4 cm uzunluğundadır. Bu yüzden TAK işlemi son derece kolay ve zahmetsiz bir şekilde yapılabilir.
Yapay Mesanenin Yapıldığı Hastaneler Hangileridir?
Bağırsak mesane deneyim gerektiren özellikli bir ameliyattır. Ameliyat sonrası dönemde yakın takip gerektirmektedir. Bu yüzden bu konuda deneyimli doktor ve merkezlerde yapılması gerekir. Yeni mesane ameliyatı bazı eğitim ve araştırma hastaneleri, üniversite hastaneleri ve bazı deneyimli özel merkezlerde yapılmaktadır.
Yapay Mesanenin Zararları Nelerdir?
Bağırsak mesane ameliyatında, diğer ameliyatlarda olduğu gibi bazı istenmeyen yan etkiler görülebilir. Yeni mesane içerisinde uzun dönemde kanser gelişim riski de vardır. Bu yüzden bağırsak mesane uygulanan hastalarda idrarda kan görülmesi mesane kanserini akla getirmelidir.
Erkeklerde Yapay Mesane Sonrası Cinsellik Nasıldır?
Erkeklerde penisin sertleşmesini sağlayan sinirler, mesanenin arkasından geçerek aşağıya doğru ilerler ve prostat bezinin çevresini sararak penise doğru ilerler. Özellikle robotik cerrahi ile uygulanan sistektomi ameliyatında bu sinirlerin korunması daha iyi olur. Çünkü robotik cerrahide 15 kat büyütmeli görüntü, yüksek çözünürlüklü 3 boyutlu görüntü, titremeyen cerrahi aletler ve her yere ulaşabilen robotik kollar ile ameliyatı gerçekleştirmek mümkündür. Bu yüzden robotik cerrahi ile uygulanan ameliyatta, sertleşmeyi sağlayan damar ve sinirler rahatlıkla görülebildiğinden, daha iyi korunabilir.
Kadınlarda Bağırsak Mesane Sonrası Cinsellik Devam Eder Mi?
Kadınlarda cinselliğin devamı vajina korunurken, klitorisi uyaran sinirler 15 kat büyütme ve yüksek çözünürlüklü görüntü gibi robotik cerrahinin sağladığı avantajlarla korunabilmektedir.
Kadınlar Hastalarda Yeni Mesane Ameliyatı Mümkün Mü?
Mesane kanseri kadınlarda da görülür. Eğer mesane içindeki kanser dokusu mesane boynuna yakın değilse, kadınlarda da yapay mesane uygulanabilir. Çünkü kadınlarda idrar kanalı (üretra) daha kısadır. İdrarı tutan büzük sisteminin ameliyatta korunması gerekir. Bu yüzden kanserin mesane boynuna yakın olmaması gerekir.
Yapay Mesanesi Olan Kadın İdrarını Tutabilir Mi?
Kadınlarda üretra erkeklere göre çok daha kısadır. Mesanedeki idrarı tutan büzük kasları üretrada ve mesane boynunda bulunur. Bu yüzden ameliyat ile idrar kesesi alınmadan önce mutlaka sistoskopi ile üretra yani idrar kanalı, mesane boynu incelenmeli ve idrarı tutan büzük kaslarının bulunduğu alan işaretlenmelidir. İdrar kesesi çıkarılırken, üretradaki bu büzük sistemi korunur.
Robotik Cerrahi İle Bağırsak Mesane Ameliyatı Mümkün Mü?
Radikal sistektomi ve bağırsaklardan mesane yapılması işlemi, robotik cerrahi ile kolay bir şekilde yapılmaktadır. Teknik olarak zor ve süre olarak uzun olan bu ameliyat, robotik cerrahinin sağladığı avantajlar sayesinde kolay bir şekilde gerçekleştirilir. Önce mesane ve lenf düğümleri çıkarılır. Daha sonra, ince ya da kalın bağırsaktan alınan bir bağırsak parçası açılarak “küre” şekline dönüştürülür. Her iki böbrekten gelen idrar kanalları, bu küre şeklindeki bağırsağa bağlanır. Daha sonra yani yapılan mesanenin bir ucu da idrar yoluna bağlanır ve yeni mesane tamamlanır.
Prof. Dr. Yusuf İLBEY
Üroloji Doktoru-İstanbul