Varyant Ürotelyal Karsinomlar
Varyant Ürotelyal Karsinomlar, klasik ürotelyal karsinomdan histolojik olarak farklı özellikler sergileyen tümörlerdir. Bu varyantlar genellikle daha agresif bir seyir izler, tedaviye yanıtları değişkendir ve prognozu etkiler. Mesane kanseri, mesane duvarını oluşturan hücrelerin anormal büyümesiyle ortaya çıkar. En sık görülen mesane kanseri türü ürotelyal karsinomdur. Ürotelyal karsinom (transizyonel hücreli karsinom), mesane kanserlerinin yaklaşık %90’ını oluşturur ve ürotelyum adı verilen dokudan kaynaklanır. Diğer daha nadir görülen türler arasında skuamöz hücreli karsinom, adenokarsinom, sarkom ve karsinosarkom yer alır. Bu türler genellikle kronik inflamasyon veya enfeksiyonlarla ilişkilendirilir. Mesane kanserleri düşük dereceli yüzeyel formlardan kas invazyonu yapmış yüksek dereceli ve metastatik formlara kadar geniş bir spektrumda görülür. Tedavi ve prognoz, kanserin türü, derecesi ve yayılımına bağlı olarak değişiklik gösterir.
Varyant Ürotelyal Karsinomlar
Mesane kanserlerinin %90’ını oluşturan ürotelyal karsinom oluşturur. Üretelyal karsinom histolojik olarak çok sayıda farklı patern sergileyebilmektedir. Son yıllarda bir çok ‘varyant’ morfoloji tanımlanmıştır. Bu varyantlar ‘2016 Dünya Sağlık Örgütü (DSO) Üriner Sistem ve Erkek Genital Organ Tümörleri Sınıflaması’ kitabında yer almaktadır. Varyantlar tanımlanırken 3 özellik göz önünde bulundurulmaktadır. Bunlar; 1. Morfolojik olarak iyi huylu oluşumlarla karışarak patolojik tanı sıkıntısına neden olabilen tümörler (örn: nested (yuvalanan) varyant, mikrokistik varyant). 2. Diğer bölgelerin tümörleri ile benzerlik gösterenler (örn: Lenfoepitelyoma benzeri ürotelyal karsinom). 3. Prognostik ve terapötik önemi olan alt tipler (örn: Mikropapiller varyant, plazmasitoid varyant, sarkomatoid varyant). Mesane ürotelyal karsinomları tek tip varyant olabilir, ama genellikle klasik ürotelyal karsinom ve diğer varyant tümörler ile birlikte olarak karşımıza çıkarlar. Varyant morfolojiler tanı koyma, hastalığın seyri ve uygulanan tedavi açısından öneme sahiptir ve varlıklarından haberdar olmak doğru tanı koymak (özellikle benign lezyonlardan ayırmak), hastanın tedavisini yönlendirmek ve hastalığın seyrini belirlemek açısından oldukça önemlidir. Bu yazıda ürotelyal karsinom varyantlarının her birinin tanısal özellikleri, ayırıcı tanıları ve klinik önemi vurgulanmıştır.
Varyant Ürotelyal Karsinomlar Nelerdir?
Varyant ürotelyal karsinomlar, farklı mikroskobik özelliklere sahip ve farklı davranışlar sergileyebilen daha nadir alt tiplerdir.
Sarkomatoid Varyant
- Özellikleri: Epitel ve mezenkimal farklılaşma gösterir. Sarkomatöz elemanlar içerir.
- Klinik Önemi: Agresif bir tümördür, metastaz potansiyeli yüksektir. Cerrahi tedavi gerektirir.
- Ayırıcı Tanı: Primer sarkomlar ve diğer mezenkimal tümörlerden ayrılması gerekir.
Mikropapiller Varyant
- Özellikleri: Küçük, papiller yapılardan oluşur. Lenfatik invazyon sık görülür.
- Klinik Önemi: Lenf nodu metastazı riski yüksektir ve kötü prognozludur. Erken agresif tedavi gerekir.
- Ayırıcı Tanı: Papiller ürotelyal karsinomun yüksek dereceli formu ile karıştırılabilir.
Adenokarsinomatöz Diferansiyasyon
- Ürotelyal karsinomun bir kısmı adenokarsinoma benzer glandüler yapılar gösterebilir.
- Primer mesane adenokarsinomundan ayırt edilmelidir.
Nöroendokrin Diferansiyasyon
- Küçük hücreli karsinom gibi nöroendokrin özellikler gösterir.
- Genellikle invaziv ve kötü prognozlu bir tiptir.
Plazmasitoid Varyant
- Özellikleri: Plazmasitoid hücrelere benzeyen hücre morfolojisi vardır. Diffüz stromal invazyon gösterir.
- Klinik Önemi: Mezane duvarına hızlı yayılır. Tedaviye dirençli olabilir.
- Ayırıcı Tanı: Multiple miyeloma gibi plazma hücreli neoplazmlardan ayrılmalıdır.
Bazaloid Varyant
- Özellikleri: Yoğun, küçük ve bazal benzeri hücrelerden oluşur. Genellikle invazivdir.
- Klinik Önemi: Kötü prognozla ilişkilidir. Radyoterapiye duyarlılığı sınırlıdır.
- Ayırıcı Tanı: Bazal hücreli karsinom ile ayrım yapılmalıdır.
Lenfoepitelyoma Benzeri Varyant
- Özellikleri: Bol lenfosit infiltrasyonu ile çevrili epitelyal tümör hücreleri.
- Klinik Önemi: Genellikle daha iyi prognoz gösterir. İmmünoterapilere iyi yanıt verebilir.
- Ayırıcı Tanı: Lenfoid malignitelerle karışabilir.
Şeffaf Hücreli (Clear Cell) Varyant
- Özellikleri: Şeffaf, açık sitoplazmalı hücreler içerir. Renal hücreli karsinomla benzerlik gösterebilir.
- Klinik Önemi: Nadir görülür, agresif seyirli olabilir.
- Ayırıcı Tanı: Renal hücreli karsinom ve mesanenin diğer adenokarsinomları ile ayrım yapılmalıdır.
Nested (Yuvalanan) Varyant
- Özellikleri: Küçük yuvalar şeklinde invazyon gösterir. Derin stromal invazyon olabilir.
- Klinik Önemi: Benign lezyonlarla (ör. von Brunn yuvaları) karışabilir. İleri evrede tanı konulabilir.
- Ayırıcı Tanı: Benign yuvalanma ve düşük dereceli tümörlerden ayrılmalıdır.
Mikrokistik Varyant
- Özellikleri: Küçük kistik yapılar içerir. Kistler mukoid veya seröz sıvı ile doludur.
- Klinik Önemi: Benign kistlerle karışabilir. Agresif seyir gösterebilir.
- Ayırıcı Tanı: Benign kistler ve diğer kistik lezyonlardan ayırımı gereklidir.
Lipid-Rich Varyant
- Özellikleri: Lipid vakuolleri içeren hücrelerden oluşur.
- Klinik Önemi: Çok nadir görülür ve agresif seyirlidir.
- Ayırıcı Tanı: Diğer lipid içerikli malignitelerden ayrılması gerekir.
Dev Hücreli Varyant
- Özellikleri: Çok çekirdekli dev hücreler içerir.
- Klinik Önemi: Çok nadir görülür. Kötü prognozludur.
- Ayırıcı Tanı: Kemik metastazı yapabilecek malignitelerle karıştırılabilir.
Varyant Ürotelyal Karsinomlar: Klinik Önemi
Varyant ürotelyal karsinomlar ve tanısal zorluklar
- Bazı varyantlar iyi huylu lezyonlarla karıştırılabilir, bu da yanlış tanıya yol açabilir.
Varyant ürotelyal karsinomlar ve tedavi yönlendirmesi
- Mikropapiller, plazmasitoid ve sarkomatoid varyantlar gibi alt tipler daha agresif tedavi yaklaşımlarını gerektirebilir.
Varyant ürotelyal karsinomlar ve hastalığın gidişatı
- Varyantların histolojik alt tipi, tümörün biyolojik davranışı ve hastanın uzun dönem prognozu açısından kritik öneme sahiptir.
Sonuç
Varyant ürotelyal karsinomlar, mesane ürotelyal karsinomunun nadir ancak önemli bir alt grubunu oluşturur ve histolojik farklılıklarıyla dikkat çeker. Mikropapiller, plazmasitoid, sarkomatoid gibi varyantlar daha agresif seyir gösterirken, lenfoepitelyoma benzeri varyant gibi bazı alt tipler daha iyi prognoz sunabilir. Bu varyantlar tanısal güçlük yaratabilir ve benign lezyonlarla karışabilir, ancak doğru tanı prognozu belirlemek ve tedaviyi yönlendirmek açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle agresif varyantlarda erken ve multidisipliner yaklaşımlar tedavi başarısını artırabilir. Varyant ürotelyal karsinomların tanınması, hasta yönetiminde bireyselleştirilmiş stratejilerin geliştirilmesine olanak tanır ve bu tümörlerin biyolojik davranışlarının anlaşılması, daha etkin terapötik yaklaşımlar için yol gösterici olabilir.
Prof. Dr. Yusuf İLBEY
Üroloji Doktoru