BCG Tedavisi Yan Etkileri
BCG tedavisi yan etkileri, yüzeyel mesane kanseri tedavisinde sıklıkla kullanılan bu etkili yöntemin en çok merak edilen yönlerinden biridir. BCG (Bacillus Calmette-Guérin) tedavisi, bağışıklık sistemini uyararak mesanedeki kanser hücrelerine karşı doğal bir savunma oluşturmayı hedefler. Ancak bu tedavi, bazı hastalarda hafif rahatsızlıklardan ciddi sistemik reaksiyonlara kadar uzanan çeşitli yan etkilere yol açabilir. Bu yazıda, BCG tedavisinin olası yan etkilerini hastaların anlayabileceği şekilde açıklıyoruz.
BCG Tedavisi Yan Etkileri Nelerdir?
BCG tedavisi yan etkileri, bağışıklık sisteminin verdiği tepkilere bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Mesane kanseri tedavisinde kullanılan BCG tedavisi, özellikle yüzeyel (non-invaziv) tümörlerin tekrarlamasını önlemek amacıyla uygulanan etkili bir immünoterapidir. BCG, zayıflatılmış canlı tüberküloz bakterileri içerir ve doğrudan mesane içerisine verilerek bağışıklık sistemini uyarır. Ancak bu tedavi bazı yan etkilere neden olabilir. Bu yazıda BCG’nin olası yan etkilerini hafiften ciddiye doğru sıralayacağız.
Hafif ve Yaygın Olan BCG Tedavisi Yan Etkileri
BCG tedavisi yan etkileri genellikle hafif olup, ilk birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. BCG tedavisinden sonra hastaların büyük bir kısmında hafif yan etkiler görülür. Bu etkiler genellikle ilk 48 saat içinde başlar ve kısa sürede kendiliğinden düzelir:
İdrar yaparken yanma ve ağrı: Mesaneye uygulanan BCG yan etkileri arasında en sık görülenler sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma ve hafif ateştir. Mesane duvarının uyarılmasına bağlı gelişir.
Sık idrara çıkma ve ani işeme ihtiyacı: Mesane tahrişine bağlı olarak gelişir.
İdrarda kan görülmesi (hematüri): Hafif düzeydedir ve genellikle birkaç gün içinde geçer.
Düşük dereceli ateş (37.5°C’ye kadar): Bağışıklık sisteminin yanıt verdiğini gösterir. Genellikle endişe verici değildir.
Hafif yorgunluk ve halsizlik: Bağışıklık cevabına bağlı olarak gelişebilir.
Bu yan etkiler hastanın günlük yaşamını zorlaştırsa da genellikle tedaviye engel oluşturmaz ve ek bir müdahale gerektirmez.
Orta Düzey BCG Tedavisi Yan Etkileri
Daha az sıklıkla görülen ancak biraz daha dikkat gerektiren BCG tedavisi yan etkileri de mevcuttur:
İnflamatuar sistit (mesane iltihabı): Aseptik bir iltihaplanmadır. İdrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma gibi şikâyetler artabilir.
Prostat iltihabı (prostatit): Erkek hastalarda BCG’nin prostat dokusuna geçmesiyle gelişebilir.
Testis ve epididim iltihabı (epididimo-orşit): Nadir görülür. Şişlik, ağrı ve hassasiyetle kendini gösterir.
İdrar yapamama (retansiyon): Mesane duvarında gelişen ödem nedeniyle geçici işeme güçlüğü oluşabilir.
Bu tür yan etkilerde genellikle tedaviye kısa süreli ara verilmesi veya idrar yolu enfeksiyonu açısından değerlendirme gerekebilir.
Nadir ve Ciddi BCG Tedavisi Yan Etkileri
BCG tedavisi yan etkileri, çoğu hastada hafif ve geçici olurken, bazı durumlarda ciddi sistemik reaksiyonlara da yol açabilir. Bu nedenle hastalar tedavi sürecinde dikkatle izlenmeli ve olası ciddi bulgular konusunda bilinçli olmalıdır. BCG tedavisi, zayıflatılmış ancak canlı tüberküloz bakterileri içerdiğinden, nadir de olsa bakterilerin mesane dışına çıkarak vücuda yayılması mümkündür. Bu durum, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
En ciddi yan etkilerden biri yüksek ateş (38.5°C’nin üzerinde), titreme, gece terlemeleri, yoğun halsizlik gibi belirtilerle kendini gösteren sistemik enfeksiyonlardır. Bu tablo, BCG bakterisinin idrar yolları dışına çıkıp vücutta yayılım gösterdiğini düşündürebilir ve acil müdahale gerektirir.
BCG sepsisi, bu bakterinin kan dolaşımına geçmesiyle oluşan, nadir ama yaşamı tehdit edebilen bir durumdur. Bu tür sistemik enfeksiyonlarda, genellikle klasik antibiyotikler yetersiz kalır ve tüberküloza yönelik özel ilaçlarla (örneğin izoniazid, rifampisin, etambutol gibi antitüberküloz ajanlarla) uzun süreli tedavi gerekebilir.
Bazı hastalarda akciğer tutulumu (granülomatöz pnömoni) gelişebilir. Bu durum, nefes darlığı, kuru öksürük, göğüs ağrısı ve ateş ile kendini belli eder. Görüntüleme yöntemleri ve balgam analizleriyle tanı desteklenebilir.
Yine çok nadir görülen ancak ciddi sayılabilecek bir diğer tablo, karaciğer iltihabı (granülomatöz hepatit) ve damar iltihapları (vaskülit) gibi immün sistem aracılı sistemik reaksiyonlardır. Bu tür komplikasyonlar; sarılık, karaciğer fonksiyon testlerinde bozulma, yaygın vücut döküntüleri veya organ tutulumları şeklinde ortaya çıkabilir.
Bu ciddi yan etkiler çoğunlukla, bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde (örneğin organ nakli geçirmiş, kortizon veya immünsüpresif ilaç kullanan hastalarda) daha sık ve ağır şekilde görülür. Bu nedenle, BCG tedavisi bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde kesinlikle uygulanmamalıdır.
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Mesaneye uygulanan BCG tedavisi yan etkileri hakkında hastaların önceden bilgilendirilmesi, tedavi sürecinin güvenli ve başarılı şekilde ilerlemesini sağlar. Aşağıdaki durumlar ortaya çıkarsa vakit kaybetmeden doktorunuza başvurmanız önemlidir:
38.5°C’den yüksek ateşin 48 saatten uzun sürmesi
Şiddetli idrar yapamama durumu
Yoğun halsizlik, titreme, kas veya eklem ağrısı
Nefes darlığı, sarılık, vücutta yaygın döküntü
Sonuç
BCG tedavisi yan etkileri bazı hastalarda ciddi sistemik reaksiyonlara yol açabileceğinden dikkatle izlenmelidir. Mesaneye uygulanan BCG tedavisi, yüzeyel mesane kanseri için oldukça etkili ve yaygın bir yaklaşımdır. Her ne kadar çoğu hastada tedavi sorunsuz ilerlese de, bazı yan etkiler ortaya çıkabilir. Hafif idrar yakınmaları oldukça yaygınken, nadir de olsa ciddi enfeksiyon riskleri göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle, BCG tedavisi sürecinde hastaların belirtileri dikkatle takip etmeleri ve olağan dışı bir durumda mutlaka hekimlerine başvurmaları büyük önem taşır. Doğru takip ve bilgilendirme ile bu tedavi, başarıyla ve güvenle uygulanabilir.
Prof. Dr. Yusuf İLBEY
Üroloji Doktoru
Kaynaklar: