Yapay Mesane Sonrası İdrar Kaçırma
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, radikal sistektomi ameliyatı geçiren ve bağırsaktan yeni bir mesane (neobladder) oluşturulan hastalarda sık karşılaşılan bir durumdur. Ameliyatın amacı, idrarın doğal yoldan atılmasını sağlamaktır; ancak sinir, kas ve sfinkter koordinasyonu yeniden öğrenilene kadar geçici veya kalıcı kaçırmalar yaşanabilir. Bu durum hastanın yaşam kalitesini etkileyebilir, ancak uygun rehabilitasyon ve takip ile büyük oranda kontrol altına alınabilir.
Yapay Mesane Sonrası İdrar Kaçırma Neden Olur?
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, ameliyat sonrası dönemde en sık karşılaşılan sorunlardan biridir ve genellikle geçici bir süreçtir. Yapay mesane (ortotopik neobladder), genellikle ince bağırsaktan yapılan bir rezervuardır. Bu yapı, idrarın mesane yerine depolandığı ve üretradan atıldığı bir sistem oluşturur.
Ancak doğal mesanedeki gibi kasılma–gevşeme dengesi ve sinir kontrolü tam olarak sağlanamadığı için ameliyat sonrası erken dönemde:
Gündüz idrar kaçırma,
Gece idrar kaçırma (noktürnal enürezis),
Ani sıkışma hissiyle idrar kaçırma görülebilir.
Bu durum genellikle ilk 6–12 ay içinde giderek azalır.
Kaçırma Nedenleri
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, ameliyatın doğası gereği ortaya çıkan fizyolojik ve nörolojik değişikliklerin bir sonucudur. En sık nedenler arasında pelvik taban kaslarının zayıflığı, yeni mesanenin henüz tam kapasiteye ulaşmamış olması ve sinir hasarı yer alır. Bu durumlar genellikle ameliyat sonrası ilk aylarda daha belirgindir ve zamanla önemli ölçüde düzelme gösterir.
Pelvik taban kaslarının zayıflığı:
Radikal sistektomi sırasında mesane çevresindeki bazı kas ve bağ yapıları çıkarıldığı için, idrar tutmayı sağlayan pelvik taban kasları zayıflayabilir. Sfinkter kası yeterince güçlü çalışmadığında, öksürme, hapşırma, egzersiz gibi karın içi basıncını artıran durumlarda idrar kaçırma meydana gelir. Düzenli pelvik taban egzersizleriyle bu kasların yeniden güçlenmesi mümkündür.
Sinir hasarı:
Kontinansı (idrar tutma yeteneğini) sağlayan sinirler ameliyat sırasında etkilenebilir. Özellikle prostat veya mesane çevresindeki sinir demetleri, cerrahi alana yakın olduklarından geçici ya da kalıcı zedelenme riski taşır. Bu sinir hasarı, idrar kontrolünün geri kazanılmasını geciktirebilir.
Yapay mesane kapasitesinin küçük olması:
Yeni oluşturulan bağırsak segmenti, başlangıçta düşük hacimli bir rezervuar yapısına sahiptir. Zamanla genişleyip elastikiyet kazandıkça, idrar depolama kapasitesi artar. İlk aylarda sık idrara çıkma veya dolduğunda taşma tarzı kaçaklar görülebilir; bu genellikle birkaç ay içinde azalır.
İdrar boşaltma alışkanlığının oturmaması:
Doğal mesane dolduğunda beyne sinyal gönderirken, yapay mesanede bu sinyal sistemi bulunmaz. Bu nedenle hasta, doluluk hissini fark etmeyebilir. Düzenli saatli miksiyon yapılmadığında rezervuar fazla dolarak taşma tipi kaçaklara neden olabilir. Zamanla vücut bu yeni sisteme uyum sağlar ve boşaltma alışkanlığı oturur.
Enfeksiyon veya darlık gelişimi:
Üretra veya anastomoz hattında (mesane ile üretra birleşim bölgesi) daralma, idrarın tam boşalamamasına neden olabilir. Bu durum, birikmiş idrarın taşma şeklinde sızmasına yol açabilir. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonları da mesane kasının irritasyonunu artırarak kaçırma ataklarını tetikleyebilir.
Kaçırma Tipleri
Stres tipi kaçırma: Öksürme, gülme, egzersiz sırasında idrar sızıntısı.
Urgency (sıkışma) tipi: Aniden gelen sıkışma hissiyle kaçırma.
Noktürnal kaçırma: Uykuda istemsiz idrar boşalması.
Taşma tipi kaçırma: Yapay mesanenin tam boşaltılamaması sonucu damlama şeklinde kaçak.
Tedavi ve Yönetim Yaklaşımları
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, düzenli egzersiz, mesane eğitimi ve doktor takibiyle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
Mesane Eğitimi
Yapay mesanenin kapasitesi zamanla artar. İlk aylarda hastaya düzenli aralıklarla (2–3 saatte bir) idrara çıkma alışkanlığı kazandırılır. Bu sayede rezervuarın aşırı dolması önlenir.
Pelvik Taban Egzersizleri (Kegel)
Pelvik taban kaslarını güçlendiren egzersizler, kontinansın geri kazanılmasında temel yaklaşımdır. Ameliyattan 2–3 hafta sonra başlanabilir. Günlük 3 set halinde, her biri 10–15 kasılmadan oluşacak şekilde uygulanmalıdır.
Fiziksel Rehabilitasyon
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, her hastada farklı düzeylerde görülse de uygun rehabilitasyon programıyla yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirmek mümkündür. Biofeedback ve elektrostimülasyon gibi yöntemlerle sfinkter kontrolü artırılabilir. Fizyoterapist eşliğinde yapılan bu uygulamalar özellikle kalıcı stres tipi kaçırmalarda etkilidir.
İlaç Tedavileri
Bazı durumlarda antikolinerjik veya beta-3 agonist ilaçlar kullanılarak idrar depolama kapasitesi artırılabilir.
Gece Kaçırmalarına Yönelik Önlemler
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, özellikle gece uykuda ortaya çıkan istemsiz idrar kaçırma şeklinde olabilir ve zamanla azalır.
Akşam sıvı alımını azaltmak,
Uyumadan hemen önce idrara çıkmak,
Gece belirli saatlerde alarm kurarak mesaneyi boşaltmak.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlarda mutlaka üroloji uzmanına başvurulmalıdır:
6 aydan uzun süredir kaçırmanın devam etmesi,
İdrar yaparken zorlanma veya tamamen boşaltamama,
Kötü koku, ateş veya yanma hissi (enfeksiyon belirtisi),
Kanlı idrar görülmesi.
Sonuç
Yapay mesane sonrası idrar kaçırma, cerrahinin doğal bir iyileşme sürecidir ve çoğu hastada zamanla kontrol altına alınır. Düzenli egzersiz, mesane eğitimi ve doktor kontrolleriyle yaşam kalitesi belirgin şekilde artar. Unutulmamalıdır ki, her hasta farklıdır ve tedavi planı kişiye özel olarak belirlenmelidir.
👉 Yapay mesane sonrası idrar kontrolü ve rehabilitasyon süreci hakkında detaylı bilgi için Prof. Dr. Yusuf İlbey ile iletişime geçin.
Kaynaklar:
Üroloji Doktoru
Mesane kanseri, tanı ve tedavisi ve yapay mesane alanında uzmandır. İstanbul’da hasta kabul etmektedir.