Ürotelyal lezyonlar, mesanenin iç yüzeyinde meydana gelen farklı hücresel değişikliklerdir. Bunlar, iyi huylu (benign) değişikliklerden, kansere dönüşme riski taşıyan lezyonlara ve ilerlemiş kanserlere kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Ürolojik Patoloji Derneği (ISUP), bu lezyonları kanser riski taşıyıp taşımadığına göre sınıflandırarak hastaların doğru şekilde takip edilmesini ve tedavi edilmesini sağlar. Bu sayede, erken teşhis ve uygun tedavi ile sağ kalım oranları artırılabilir.
Benign ve Reaktif Ürotelyal Lezyonlar
Mesane Ürotelyal Lezyonlar
Bu gruptaki lezyonlar, genellikle inflamatuvar veya irritatif süreçlere bağlı olup malignite ile doğrudan ilişkili değildir.
Reaktif (inflamatuvar) atipi:
- Kronik irritasyon (örneğin, taş, kateter, enfeksiyon, intravezikal tedaviler) sonucu ortaya çıkar.
- Nükleer büyüme ve düzensizlik olabilir, ancak mitoz oranı artmaz.
- Malignite açısından düşük risklidir.
Glandüler ve skuamöz metaplazi:
- Glandüler metaplazi: Kronik inflamasyona yanıt olarak oluşur. Nadiren adenomatoid tümör gelişebilir.
- Keratinize olmayan skuamöz metaplazi: Sık görülür, genellikle benign kabul edilir.
- Keratinize skuamöz metaplazi: Daha az yaygındır ve skuamöz hücreli karsinom için risk faktörü olabilir.
Polipoid / Papiller Cystitis
- Genellikle kronik irritasyona (kateter, taş) sekonder gelişir.
- Malignite ile ilişkili değildir, ancak papiller ürotelyal neoplazm ile karışabilir.
Nephrogenic Adenoma (Adenomatoid Nodüler Ürotelyal Hiperplazi)
- Travma veya inflamasyon sonrası gelişen benign bir lezyondur.
- Mesanede polipoid görünüm oluşturabilir.
Premalign ve Neoplastik Ürotelyal Lezyonlar
Düşük Riskli Ürotelyal Proliferasyonlar
Mlignite Potansiyeli Belirsiz Ürotelyal Proliferasyon (UroPUMP)
- Papiller yapı gösterebilir ancak belirgin atipi içermez.
- Ürotelyal karsinoma dönüşme riski net değildir, izlem gereklidir.
Önemi Belirlenemeyen Atipi (AUS)
- Ürotelyal hücrelerde bazı displastik değişiklikler vardır ancak malignite kriterlerini tam olarak karşılamaz.
- Daha ileri değerlendirme (biyopsi, sitoloji) gerektirir.
Ürotelyal Displazi (Premalign Lezyonlar)
Düşük Dereceli Displazi
- Hafif nükleer büyüme ve pleomorfizm içerir.
- Malignite potansiyeli düşüktür.
Yüksek Dereceli Displazi
- Belirgin nükleer atipi, düzensiz kromatin dağılımı, artmış mitoz içerir.
- Ürotelyal karsinoma dönüşme riski yüksektir.
Ürotelyal Karsinoma in Situ (CIS) – Non-invaziv Yüksek Dereceli Karsinom
- Klinik olarak en önemli premalign lezyondur.
- Ürotelyal yüzey boyunca agresif malign morfolojiye sahip kanser hücreleri içerir ancak bazal membranı invaze etmez.
- İnvaziv ürotelyal karsinom gelişme riski %50’ye kadar çıkabilir.
- Multifokal olabilir ve erken tedavi gerektirir.
Malign Ürotelyal Lezyonlar (Mesane Kanseri)
Non-invaziv Ürotelyal Neoplazmlar
Düşük Dereceli Papiller Ürotelyal Karsinom (Low-Grade Papillary Urothelial Carcinoma, LGPUC)
- Nükleer atipi hafiftir.
- İnvazyon riski düşüktür ancak nüks edebilir.
Yüksek Dereceli Papiller Ürotelyal Karsinom (High-Grade Papillary Urothelial Carcinoma, HGPUC)
- Belirgin nükleer pleomorfizm ve atipi içerir.
- İnvazyon riski yüksek olup mesane kasına ilerleyebilir.
İnvaziv Ürotelyal Karsinomlar
Kas İnvaziv Ürotelyal Karsinom (Muscle-Invasive Urothelial Carcinoma, MIUC)
- Mesane detrusor kasına invazyon gösterir, agresif seyirlidir.
- Sistektomi ve kemoterapi gerektirebilir.
Varyant Histolojik Alt Tipler
- Mikropapiller Ürotelyal Karsinom (Yüksek invazyon potansiyeli)
- Plazmasitoid Ürotelyal Karsinom (Agresif, peritoneal yayılım gösterir)
- Skuamöz Hücreli Karsinom (Kronik irritasyon sonucu gelişir, örn: schistosomiasis)
- Adenokarsinom (Mesane uraküs kalıntısından gelişebilir)
Ürotelyal Lezyonlar ve Önemi
İyi huylu (benign) ve reaktif lezyonlar genellikle tedavi gerektirmez. Ancak, bu durumlara neden olan tahriş edici faktörlerin (örneğin, sigara, enfeksiyon, taş) ortadan kaldırılması önerilir.
Öncü (premalign) ve düşük dereceli lezyonlar, kansere dönüşme riski taşıyabileceği için düzenli takip gerektirir. Bu süreçte sistoskopi (kameralı mesane incelemesi) ve idrar sitolojisi (hücre analizi) gibi testler yapılır.
Karsinoma in situ (CIS) ve yüksek dereceli hücresel değişiklikler, kanserleşme riski yüksek olduğu için erken ve agresif tedavi gerektirir. Mesane içine ilaç (BCG tedavisi), tümörün kazınması (TUR-M) ve bazı durumlarda mesanenin alınması (radikal sistektomi) gibi yöntemler uygulanabilir.
Kas tabakasına ilerlemiş mesane kanseri, daha kapsamlı bir tedavi gerektirir. Ameliyat (mesanenin alınması), kemoterapi ve radyoterapi gibi birden fazla tedavi yöntemi kombine olarak uygulanabilir.
Ürotelyal lezyonların sınıflandırılması, hastalığın doğru tanısını koymak ve hastalara en uygun tedaviyi planlamak için yapılır. Bu sayede erken teşhis ve doğru tedavi ile daha iyi sonuçlar elde edilir.