Radikal sistektomi (mesane alınması), mesanenin cerrahi olarak çıkartılması, mesane kanseri nedeniyle idrar kesesi ile birlikte çevresindeki bazı doku ve organların ve leğen kemiğindeki lenf bezlerinin çıkarılması işlemidir. Sistektomi ise sadece mesaneyi çıkarma ameliyatıdır.
Radikal Sistektomi (Mesane Alınması) Nedir?
Radikal sistektomi, mesane kanseri tedavisi için uygulanan en etkili tedavi seçeneğidir. Bu ameliyat, mesaneyi (idrar kesesi) ve çevresindeki dokuları, lenf bezlerini ve prostatı (erkeklerde) veya uterus ve vajinayı (kadınlarda) tamamen çıkarmayı içerir.
Ameliyatın amacı, kanserli dokuları ve kanserden etkilenen bölgeleri tamamen çıkarmaktır. Radikal sistektomi sonrası hastaların, idrar yollarını yeniden yapılandırmak için ek işlemler gerekir. Mesane alındıktan sonra idrarın vücutta depolanıp atılması için yeni bir yol oluşturulması gerekir. Bu yapay mesane veya ileal loop denilen yöntemlerle olur.
Radikal Sistektomi Neden Yapılır?
Radikal sistektomi, kası tutan ancak uzak organlara yayılmamış olan mesane kanseri hastalarına yapılır. Mesanede kası tutmasa bile çok fazla miktarda tümör dokusu varsa yine bu işlem uygulanabilir. Mesaneye komşu organlar olan kolon, prostat veya rahim kanserlerinin idrar kesesini tutması durumunda da mesane alınabilir.
Sistektomi Nedir?
Sistektomi idrar kesesinin alınması için kullanılan genel bir ifadedir. Basit sistektomi ve radikal sitektomi diye iki türü vardır. Mesanenin bir kısmının alınmasına ise parsiyel sistektomi denir. Aşağıdaki durumlarda tedavi seçeneği olarak sistektomi önerebilir;
- Mesaneden veya mesaneye komşu organlardan kaynaklanan ve mesaneyi etkileyen kanser
- Üriner sistemi etkileyen doğumsa kusurlar
- Üriner sistemi etkileyen nörolojik veya inflamatuar bozukluklar
Ne tür bir sistektomi yapılacağı, hastalığa, genel sağlık durumuna, doktor ve hastanın tercihine göre değişir.
Sistektomi Öncesi Hazırlık
Sistektomi öncesi hazırlık sürecinde;
İlaçlar ve Alışkanlıklar: Doktorunuza kullandığınız ilaçlar ve kafein, alkol gibi alışkanlıklarınız hakkında bilgi verin. Ameliyat sonrası iyileşmeyi desteklemek için bazı ilaçlarda değişiklik yapmanız veya belirli maddelerden kaçınmanız gerekebilir.
Sigara: Sigara içiyorsanız, ameliyattan önce sigarayı bırakmanız önemlidir. Sigara içmek, hem mesane kanseri riskini artırır hem de ameliyat sonrası sorun yaşama olasılığını artırır.
Hazırlık Talimatları: Ameliyata hazırlanırken doktorunuz size özel talimatlar verecek. Bu talimatları dikkatlice takip edin ve herhangi bir sorunuz varsa, doktorunuzla görüşün.
Radikal Sistektomi Nasıl Yapılır?
Sistektomi sırasında cerrah, mesaneyi, çevresindeki lenf düğümlerini ve üretranın bir kısmını çıkarır. Erkeklerde prostat ve seminal veziküller; kadınlarda ise rahim, yumurtalıklar ve vajinanın bir kısmı da alınabilir. Ayrıca, idrarın vücuttan atılması için yeni bir yol oluşturulur.
Ameliyat yaklaşımları:
Açık Ameliyat: Karnınızda tek bir büyük kesi yapılarak pelvis ve mesaneye erişilir.
Robotik Cerrahi: Minimal invaziv cerrahinin bir türüdür. Cerrah, bir konsolda oturarak robotik aletleri uzaktan kontrol eder.
Ameliyat sırasında genel anestezi uygulanır. Daha sonra karnınıza bir kesi yapılır; açık ameliyat için büyük bir kesi, minimal invaziv ve robotik cerrahi için ise birkaç küçük kesi yapılır.
Mesane, çevresindeki lenf düğümleri ile birlikte çıkarılır. Erkeklerde üretra, prostat ve seminal veziküller; kadınlarda ise üretra, rahim, yumurtalıklar ve vajinanın bir kısmı da alınabilir.
Mesane çıkarıldıktan sonra idrarın vücuttan atılmasını sağlamak için çeşitli yöntemler kullanılır:
İleal Loop: İnce bağırsağın bir parçası kullanılarak idrarı dışarıya aktaran bir tüp (stoma) oluşturulur. İdrar, karnınızdaki bir torbada toplanır ve torba düzenli olarak boşaltılır.
Yapay mesane (Bağırsak mesane): İnce bağırsağın bir parçasından yeni bir mesane oluşturulur ve bu yeni mesane, eski mesanenin yerine yerleştirilir. Yeni mesane idrarı depolar, ancak bazen idrar kaçırma problemi yaşanabilir ve kateter kullanımı gerekebilir.
Kontinent İdrar Rezervuarı: İnce bağırsağın bir parçasından oluşturulan bir iç rezervuar, karın duvarına bağlanır. İdrar, rezervuarın içine toplanır ve günlük birkaç kez kateter kullanılarak boşaltılır. Bu yöntem, dışarıda bir idrar torbası gereksinimini ortadan kaldırır, ancak kateter kullanımı gerektirir.
Hangi yöntemin uygulanacağı, cerrahınızın önerilerine ve kişisel sağlık durumunuza bağlı olarak belirlenir.
Erkeklerde Radikal Sistektomi
Erkeklerde radikal sistektomi, mesane kanseri nedeniyle mesane ile birlikte prostat bezi, seminal veziküller ve çevresindeki bazı dokuların çıkarılması işlemini kapsar. Cerrahi sırasında lenf nodu diseksiyonu da genellikle uygulanır. Ameliyat sonrası idrar akışının devamı için bağırsak dokusundan yeni bir idrar yolu (ileal loop, ortotopik neomesane vb.) oluşturulabilir. Bu operasyon, hastalığın yayılımını önlemeyi ve tam kür sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir onkolojik cerrahidir.
Kadınlarda Radikal Sistektomi
Kadınlarda radikal sistektomi, mesane kanseri nedeniyle mesane ile birlikte rahim, yumurtalıklar, vajina ön duvarı ve çevresindeki bazı dokuların çıkarılmasını içeren cerrahi bir işlemdir. Gerekli görülen olgularda pelvik lenf nodu diseksiyonu da yapılır. Ameliyat sonrası idrarın vücuttan atılabilmesi için bağırsak segmentinden yeni bir idrar yolu veya yapay mesane oluşturulur. Bu cerrahi yaklaşım, tümörün tamamen temizlenmesi ve hastalığın kontrol altına alınması amacıyla uygulanır.
Radikal Sistektomi Sonrası Dönem
1. Erken (İyileşme) Dönem
Radikal sistektomi sonrası ilk haftalar, vücudun ameliyatın etkilerinden toparlandığı dönemdir. Bu süreçte yorgunluk, iştah azalması ve hareket kısıtlılığı sık görülebilir. Hastaların yeterli dinlenmesi, sıvı alımına dikkat etmesi ve doktorun önerdiği beslenme planına uyması iyileşmeyi hızlandırır. Yara bölgesinin temiz tutulması ve kontrol randevularının aksatılmaması enfeksiyon riskini azaltır.
2. Rutin Hayata Dönme
Ameliyat sonrası hastalar, birkaç hafta içinde günlük aktivitelerine yavaş yavaş dönebilir. İlk etapta hafif yürüyüşler ve basit hareketler önerilir. Aşırı efor gerektiren işler, ağır kaldırma ve araç kullanma gibi aktiviteler için doktorun onayı beklenmelidir. Ortalama 4–6 hafta içinde enerji düzeyi artar ve çoğu kişi normal yaşam temposuna uyum sağlayabilir.
3. Cinsel Yaşam
Ameliyat sonrası dönemde cinsel yaşam geçici olarak etkilenebilir. Erkeklerde sinir hasarına bağlı ereksiyon problemleri, kadınlarda ise vajinal yapı değişikliklerine bağlı rahatsızlık hissi görülebilir. Bu durumlar kalıcı değildir; zamanla veya uygun tedavilerle büyük oranda düzelir. Cinsel aktiviteye dönüş süresi genellikle 6–8 hafta arasındadır ve mutlaka doktorun onayıyla olmalıdır.
4. Üreme Fonksiyonları
Radikal sistektomi sırasında üreme organlarının bir kısmı da çıkarılabileceğinden, doğurganlık etkilenebilir. Erkeklerde meni üretimi ve boşalma fonksiyonlarında, kadınlarda ise yumurtalık ve rahim yapısında değişiklik olabilir. Bu nedenle ameliyat öncesinde üreme planı olan hastalara sperm veya yumurta dondurma gibi seçenekler hakkında bilgi verilmesi önemlidir. Ameliyat sonrası dönemde bu konular üroloji ve jinekoloji uzmanlarıyla birlikte değerlendirilir.
5. İdrar Yapma ve Yeni Mesaneye Adaptasyon
Ameliyat sonrasında idrarın vücuttan atılabilmesi için bağırsak dokusundan yeni bir idrar yolu ya da yapay mesane oluşturulur. Bu yeni sistemin çalışma şekli doğal mesaneden farklı olduğu için, idrar tutma ve boşaltma alışkanlığı yeniden öğrenilmelidir. Pelvik taban egzersizleri, düzenli sıvı alımı ve doktorun önerdiği takip programı bu adaptasyon sürecini kolaylaştırır.
6. Psikolojik ve Sosyal Uyum
Radikal sistektomi sonrasında beden algısında, yaşam tarzında ve sosyal ilişkilerde değişiklikler yaşanabilir. Bu süreçte duygusal destek, aile ilgisi ve gerekirse psikolojik danışmanlık önemli rol oynar. Hastaların yeni yaşam düzenine alışması zaman alabilir; ancak düzenli kontroller, fiziksel toparlanma ve sosyal destekle birlikte çoğu kişi kısa sürede normal yaşantısına geri döner.
Radikal Sistektomi Sıkça Sorulan Sorular
Radikal Sistektomi Hangi Durumlarda Uygulanır?
Mesane kanserinin kas tabakasına ilerlediği veya mesane içinde yayılım gösterdiği durumlarda radikal sistektomi tercih edilir. Bu ameliyat, tümörün tamamen çıkarılması ve hastalığın kontrol altına alınması amacıyla yapılır.
Radikal Sistektomi ile Sadece Mesane mi Alınır?
Hayır. Erkeklerde mesane ile birlikte prostat ve seminal veziküller, kadınlarda ise rahim, yumurtalıklar ve vajina ön duvarı da çıkarılabilir. Bu, hastalığın yayılma riskine göre cerrah tarafından belirlenir.
Radikal Sistektomi Ameliyatı Nasıl Gerçekleştirilir?
Cerrahi açık, laparoskopik veya robotik yöntemle yapılabilir. Uygulama şekli hastalığın yayılımı, hastanın genel durumu ve cerrahın deneyimine göre belirlenir.
Ameliyat Sonrası Hastanede Kalış Süresi Ne Kadardır?
Hastalar genellikle 7–10 gün arasında hastanede kalır. Bu süre, bağırsak fonksiyonlarının normale dönmesi ve yeni idrar yolunun çalışmasının izlenmesiyle ilgilidir.
Radikal Sistektomi Sonrası Kontroller Ne Sıklıkla Yapılır?
Ameliyat sonrası ilk yıl üç ayda bir, sonrasında ise altı ayda bir kontrol önerilir. Görüntüleme ve idrar sitolojisi gibi testlerle olası nüksler takip edilir.
Robotik Radikal Sistektomi ile Açık Cerrahi Arasındaki Fark Nedir?
Robotik cerrahide daha küçük kesilerle ameliyat yapılır ve genellikle daha az kan kaybı, daha hızlı iyileşme ve daha kısa hastanede kalış süresi görülür. Ancak yöntem seçimi hastanın durumuna göre yapılmalıdır.
Radikal Sistektomi Sonrasında Yeni Mesane Nasıl Oluşturulur?
Ameliyat sonrası idrar akışını sağlamak için bağırsak dokusundan yeni bir yol oluşturulur. Bu yapı, ileal loop, kontinan rezervuar veya ortotopik neomesane gibi farklı tekniklerle yapılabilir.
Radikal Sistektomi Sonrası Günlük Yaşama Dönüş Ne Zaman Olur?
Fiziksel iyileşme genellikle 4–6 haftada tamamlanır. Cinsel aktivite, egzersiz ve ağır aktiviteler için süre, doktorun onayıyla kişisel iyileşme hızına göre belirlenir.
Her hasta farklı olabilir, bu yüzden ameliyat öncesinde ve sonrasında doktorunuzla detaylı bir şekilde konuşarak kişisel durumunuza uygun bilgiler ve tavsiyeler almanız önemlidir.
Sonuç
Radikal sistektomi, mesane kanseri tedavisinde uygulanan en kapsamlı cerrahi yöntemlerden biridir. Ameliyatın amacı, hastalığın tamamen ortadan kaldırılması ve olası yayılım riskinin önlenmesidir. Cerrahi sonrası süreçte düzenli hekim kontrolleri, yaşam tarzı düzenlemeleri ve rehabilitasyon süreci hastanın genel iyileşme başarısında önemli rol oynar. Her hastanın durumu farklı olduğundan, ameliyat öncesi ve sonrası tüm değerlendirmelerin üroloji uzmanı tarafından kişiye özel olarak yapılması gerekir.
Prof. Dr. Yusuf İLBEY
Üroloji Doktoru-Mesane Kanseri
Kaynaklar: