Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, mesanenin çeşitli nedenlerle (kanser, travma, doğumsal anomaliler, nörolojik hastalıklar) çıkarılması gerektiği durumlarda hastaya yeni bir idrar depolama yapısı kazandırmak amacıyla uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Bu işlemde genellikle ince bağırsaktan alınan bir segment özel tekniklerle şekillendirilerek yeni bir mesane oluşturulur ve doğal idrar yoluna bağlanır. Böylece hasta, idrarını dışarıdan bir torbaya ihtiyaç duymadan, normal yoldan yapmaya devam edebilir. Fonksiyonel ve estetik avantajları nedeniyle, uygun hastalarda yaşam kalitesini belirgin şekilde artıran bir çözümdür.

Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, mesanenin çıkarılması gereken durumlarda hastanın idrar fonksiyonunu sürdürebilmesi için uygulanan gelişmiş bir cerrahi yöntemdir. Mesane, idrarın depolanmasını ve kontrollü şekilde boşaltılmasını sağlayan hayati bir organdır. Ancak bazı durumlarda mesane işlevini kaybedebilir veya tamamen çıkarılması gerekebilir. Bu durumlar arasında mesane kanseri, doğumsal anomaliler, travmalar ve nörolojik hastalıklar yer alır. Mesanenin alınması gereken hastalarda, idrarın vücut dışına atılabilmesi için alternatif yollar geliştirilir. Bu yöntemlerden biri de bağırsaktan yapay mesane yapımı, yani ortotopik neobladder rekonstrüksiyonudur.

Bağırsaktan Yapay Mesane Nedir?

Yapay Mesane

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, genellikle ince bağırsaktan alınan bir segmentin şekillendirilerek idrar rezervuarı haline getirilmesiyle gerçekleştirilir. Bağırsaktan yapay mesane, genellikle ince bağırsaktan (ileum) ya da nadiren kalın bağırsaktan (kolon) alınan bir segment ile oluşturulan yeni mesanedir. Bu bağırsak parçası özel tekniklerle şekillendirilerek, idrarı depolayabilecek ve boşaltabilecek bir yapıya dönüştürülür. Yeni oluşturulan bu mesane, hastanın kendi üretrasına bağlanır, böylece hasta idrarını normal yoldan yapmaya devam edebilir.

Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı Ameliyatı Kimlere Yapılır?

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, mesanenin işlevini kaybettiği ya da tamamen çıkarılmasının gerektiği durumlarda, hastanın idrar depolama ve boşaltma işlevini yeniden kazandırmak amacıyla tercih edilen bir rekonstrüktif cerrahidir. Bu işlem, yalnızca teknik olarak mümkün olmakla kalmaz; aynı zamanda hastanın genel sağlık durumu, yaşam beklentisi ve idrar kontrol mekanizmalarının durumu da dikkate alınarak planlanır.

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, uygun hasta seçimi yapıldığında oldukça başarılı sonuçlar veren bir rekonstrüktif cerrahi seçeneğidir. Aşağıda bu ameliyatın uygulandığı başlıca durumlar yer almaktadır:

• Radikal sistektomi sonrası: Özellikle kasa invaze mesane kanseri nedeniyle mesanenin tamamen çıkarılması gereken hastalarda, yapay mesane oluşturularak hastanın idrarı normal yoldan yapabilmesi sağlanabilir.

• Doğumsal mesane anomalileri: Örneğin ekstrofia vezika gibi doğuştan gelen mesane gelişim bozukluklarında, mesane işlevini yerine getiremediğinde bağırsaktan yapay mesane oluşturulabilir.

• Nörolojik hastalıklar: Spinal kord yaralanmaları, multipl skleroz veya meningomiyelosel gibi sinir sistemi hastalıklarında mesane kasları işlevsiz hale gelebilir. Bu durumda işlevsel bir idrar depolama sistemi oluşturmak için yapay mesane tercih edilebilir.

• Kronik enfeksiyonlar ve mesane fonksiyon bozuklukları: Uzun süreli interstisyel sistit, radyasyona bağlı mesane hasarı ya da nörojen mesane gibi durumlarda, mevcut mesane fonksiyonsuz hale gelebilir. Bu tür hastalarda mesanenin çıkarılması ve yerine bağırsaktan yeni bir rezervuar yapılması gerekebilir.

• Travmalar ve cerrahi sonrası mesane kaybı: Pelvik bölgeye alınan ciddi travmalar veya geçmişte geçirilen büyük cerrahiler sonrası mesane fonksiyonu tamamen yitirilebilir. Bu gibi durumlarda yapay mesane ile hastanın idrar kontrolü yeniden sağlanabilir.

Bu ameliyat, özellikle üretra bütünlüğü korunmuş, idrar tutma kasları (sfinkter) işlevsel olan ve böbrek fonksiyonları yeterli hastalarda tercih edilmektedir. İleri yaş, genel sağlık durumu zayıf olan bireyler veya idrarını kontrol edemeyecek durumda olan hastalar için farklı idrar diversiyon yöntemleri düşünülmelidir.

Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı Ameliyatı Aşamaları

Bağırsaktan yapay mesane oluşturulması, ileri düzey cerrahi teknikler gerektiren ve birden fazla adımdan oluşan karmaşık bir işlemdir. Her bir aşama, hastanın anatomisine, genel sağlık durumuna ve cerrahın tercihine göre özelleştirilebilir. Aşağıda bu ameliyatın temel adımları detaylı şekilde açıklanmıştır:

Bağırsak Parçasının Alınması

Ameliyatın ilk aşamasında, genellikle ince bağırsaktan (ileum) yaklaşık 40 ila 60 cm uzunluğunda bir segment dikkatlice çıkarılır. Bu işlem, bağırsak fonksiyonlarını bozmayacak şekilde planlanır. Çıkarılan segmentin alınan bölgesi bağırsak bütünlüğü korunacak şekilde uç uca dikilerek sindirim sistemi yeniden birleştirilir. Böylece hem idrar rezervuarı oluşturulmuş olur hem de sindirim sistemi çalışmaya devam eder.

Bağırsak Segmentinin Hazırlanması

Çıkarılan bağırsak parçası, idrarı depolayabilecek bir hacme sahip olacak şekilde uzunlamasına kesilir, genişletilir ve yuvarlak, kese benzeri bir yapı haline getirilir. Bu şekillendirme işlemiyle, oluşturulacak yeni mesanenin iç basıncı düşürülerek böbrekler için daha güvenli bir ortam sağlanır. Amaç, hem idrarı depolayabilen hem de dışarıya rahatça boşaltılabilen düşük basınçlı bir rezervuar oluşturmaktır.

Üreterlerin Bağlanması

Böbreklerden gelen idrar kanalları olan üreterler, oluşturulan yapay mesanenin üst kısmına özel tekniklerle bağlanır. Bu bağlantı sırasında idrarın geri kaçmasını önlemek amacıyla bazı durumlarda antireflü teknikler kullanılır. Bu sayede böbreklerin korunması ve enfeksiyon riskinin azaltılması hedeflenir.

Üretranın Bağlanması

Yapay mesanenin alt kısmı, hastanın mevcut idrar kanalı olan üretraya bağlanır. Bu bağlantı sayesinde hasta idrarını tıpkı doğal mesanede olduğu gibi normal yoldan yapabilir. Ancak bu aşama, yalnızca üretra ve sfinkter kasları sağlam ve fonksiyonel olan hastalarda uygulanabilir.

Drenaj ve Kontrol Süreci

Ameliyat sonrası erken dönemde yeni oluşturulan mesanenin sağlıklı çalışabilmesi ve iyileşmenin izlenebilmesi için çeşitli kateterler yerleştirilir:

• Üretral kateter: İdrarın dışarı akmasını sağlar

• Suprapubik kateter: Karından girilerek mesaneye doğrudan ulaşım sağlar

• Stentler: Üreter ile yeni mesane bağlantısının sağlıklı kalması için geçici olarak yerleştirilir

Bu kateterler genellikle birkaç hafta sonra kademeli olarak çıkarılır. Bu süreçte enfeksiyon, sızıntı, darlık gibi olası komplikasyonlar yakından takip edilir.

Bu aşamaların her biri yüksek cerrahi dikkat ve deneyim gerektirir. Ameliyat sonrası dönemde ise hasta, yeni mesanesini nasıl kontrol edeceğini öğrenmek için özel eğitim alır. Pelvik taban kas egzersizleri, düzenli takip ve uygun bakım ile yapay mesane fonksiyonel ve güvenli bir şekilde uzun yıllar kullanılabilir.

Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı Ameliyatı Avantajları

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, özellikle mesane kanseri nedeniyle mesanesi alınan hastalar için fonksiyonel ve yaşam kalitesini koruyucu bir çözüm sunar. Bu yöntemin birçok önemli avantajı vardır:

Normal İdrar Yoluyla İdrar Yapma İmkânı Sağlar

Yapay mesanenin üretraya (doğal idrar kanalı) bağlanması sayesinde, hasta idrarını tıpkı sağlıklı bir birey gibi normal yoldan yapabilir. Bu durum hem fonksiyonel açıdan hem de hastanın günlük yaşam konforu açısından büyük önem taşır. Hastalar, idrarlarını hissetme, zamanlama ve boşaltma konusunda zamanla kontrol kazanabilirler.

Dışarıdan Torba Taşımaya Gerek Kalmaz

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, özellikle genç ve aktif hastalarda yaşam kalitesini korumak adına tercih edilen bir yöntemdir. İleal conduit gibi bazı diğer yöntemlerde olduğu gibi karın duvarında stoma (ağızlaştırma) açılması ve dışarıya takılan bir idrar torbası taşıma zorunluluğu bu teknikte yoktur. Bu durum, hastanın giyim alışkanlıklarını, sosyal yaşamını ve özgüvenini doğrudan olumlu etkiler.

Estetik ve Psikolojik Açıdan Daha Konforludur

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, idrarı normal yoldan yapabilme imkânı sunmasıyla psikolojik açıdan da büyük avantaj sağlar. Dışarıya bağlı bir torbanın olmaması, özellikle aktif çalışan, sosyal yaşamı hareketli veya genç hastalar için büyük psikolojik rahatlık sağlar. Yapay mesane sayesinde dışarıdan fark edilecek bir durum söz konusu olmadığından, hasta kendini daha normal ve özgür hisseder.

Yaşam Kalitesinde Belirgin Artış Sağlar

Günlük yaşamda tuvalet alışkanlıklarının sürdürülebilmesi, hijyenin korunması ve sosyal ortamlarda rahatlık, hastanın yaşam kalitesini ciddi oranda artırır. Özellikle yapay mesaneye iyi uyum sağlayan hastalarda, bu ameliyat sonrası yaşam oldukça konforlu hale gelebilir.

Uzun Dönem Uyumluluğu Yüksektir

Doğru hasta seçimi, uygun cerrahi teknik ve düzenli takip ile yapay mesaneler uzun yıllar boyunca sorunsuz şekilde görev yapabilir. Birçok hasta, bu ameliyattan sonra mesane kanseri tedavisini tamamlamış ve fonksiyonel olarak bağımsız bir birey olarak yaşamını sürdürebilmektedir.

Bağırsaktan Yapay Mesane Ameliyatı: Riskle ve Komplikasyonlar

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, uzun vadede düzenli takip ve hasta uyumu gerektiren kompleks bir cerrahidir. Bağırsaktan yapay mesane yapımı, ciddi ve ileri düzey cerrahi bir işlemdir. Bu nedenle, her cerrahi müdahalede olduğu gibi bazı riskler ve olası komplikasyonlar barındırır. Bu risklerin bilinmesi, hastaların sürece daha bilinçli şekilde hazırlanmasına ve gerektiğinde erken müdahale edilmesine olanak tanır. İşte en sık karşılaşılan komplikasyonlar:

İdrar Kaçırma 

Ameliyat sonrası özellikle ilk aylarda gece idrar kaçırmaları (noktürnal inkontinans) sık görülür. Bu durum genellikle yeni mesaneye alışma süreciyle ilgilidir ve zamanla pelvik taban kaslarının güçlendirilmesiyle azalabilir. Ancak bazı hastalarda kalıcı inkontinans gelişebilir ve bu durum yaşam kalitesini etkileyebilir.

İdrarı Tamamen Boşaltamama

Bazı hastalar yeni mesanelerini kasarak tamamen boşaltamayabilir. Bu durumda belirli aralıklarla kateter yardımıyla (intermitan kateterizasyon) idrar boşaltımı gerekebilir. Özellikle mesane kasılma yeteneği zayıf olan hastalarda bu durum daha sık görülür.

İdrar Yolu Enfeksiyonları

Bağırsaktan yapay mesane yapımı ile yeni oluşturulan mesane, bağırsak dokusundan yapıldığından, bakteri kolonizasyonuna daha yatkındır. Bu durum, mesane içi enfeksiyonlara ve yukarıya yayılarak böbrek enfeksiyonlarına (pyelonefrit) neden olabilir. Kateter kullanımı ve idrarın tam boşaltılamaması da bu riski artırır.

Üreter Darlıkları veya Tıkanıklıklar

Üreter ile yapay mesane arasındaki bağlantı noktalarında darlık gelişebilir. Bu durum idrar akışını engelleyerek böbreklerde şişmeye (hidronefroz) ve böbrek fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir. Gerekli durumlarda endoskopik veya cerrahi müdahalelerle düzeltme yapılabilir.

Elektrolit Dengesizlikleri ve Metabolik Asidoz

Bağırsak segmenti idrarla temas ettiğinde, elektrolit emilimi bozulabilir. Özellikle klorid ve bikarbonat dengesizlikleri nedeniyle metabolik asidoz gelişebilir. Bu durum yorgunluk, halsizlik, kas krampları gibi belirtilerle kendini gösterebilir ve düzenli laboratuvar takibi gerektirir.

Bağırsak Kaynaklı Sorunlar

Bağırsaktan yapay mesane yapımı ameliyatında bağırsak sisteminden doku alındığı için, bazı hastalarda ishal, gaz problemleri veya vitamin B12 eksikliği görülebilir. Bu eksiklik zamanla anemi veya nörolojik belirtilere yol açabilir. Bu nedenle hastalara uzun vadeli vitamin desteği ve bağırsak alışkanlıklarını izleme önerilir.

Yapay Mesanede Taş Oluşumu

Bağırsaktan yapay mesane yapımı ile oluşturulan yeni mesanenin içinde idrarın tam boşaltılamaması, bakteri birikimi veya mukus üretimi, zamanla mesane taşı oluşumuna yol açabilir. Bu taşlar idrar akışını engelleyebilir, enfeksiyona neden olabilir veya ağrıya yol açabilir. Bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Her ne kadar bu komplikasyonlar ciddi olsa da, uygun hasta seçimi, deneyimli cerrahi ekip ve düzenli takip ile bu riskler büyük oranda yönetilebilir. Hastaların bu sürece hazırlıklı olması ve önerilen kontrollere uyması, uzun vadeli başarı açısından kritik öneme sahiptir.

Bağırsaktan Yapay Mesane Yapımı Ameliyatı Sonrası Takip

Bağırsaktan yapay mesane yapımı ameliyatı sonrasında iyileşme süreci yalnızca cerrahi başarıya değil, aynı zamanda hastanın düzenli ve bilinçli takibine de bağlıdır. Yeni oluşturulan mesanenin hem yapısal bütünlüğü hem de fonksiyonel etkinliği zaman içinde değerlendirilmelidir. Bu süreçte hem cerrah hem de hasta aktif bir rol oynamalıdır.

Laboratuvar Takibi: İdrar ve Kan Tahlilleri

• İdrar kültürleri, özellikle ilk birkaç ayda düzenli olarak yapılmalı, enfeksiyon riski erken saptanmalıdır.

• Böbrek fonksiyon testleri (kreatinin, BUN gibi), mesanenin böbreklere zarar verip vermediğini değerlendirmek için izlenir.

• Elektrolit düzeyleri (özellikle sodyum, potasyum, bikarbonat) düzenli olarak kontrol edilmeli, metabolik asidoz gibi durumlar erkenden tespit edilmelidir.

Görüntüleme Yöntemleri ile İzlem

• Ameliyattan sonraki ilk birkaç ayda ve sonrasında yılda en az bir kez ultrasonografi (USG) ile böbrekler ve yapay mesane değerlendirilmelidir.

• Gerekli durumlarda bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans (MR) gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

• Üreterle yapay mesane arasındaki geçişlerde darlık şüphesi varsa ürografi gerekebilir.

İdrar Yapma Fonksiyonunun Geliştirilmesi

• Yeni mesane, doğal mesaneye benzer şekilde çalışacak şekilde yapılandırılsa da, idrar hissi ilk başta farklı olabilir.

• Bu nedenle hastalara mesane eğitimi verilmelidir: belirli aralıklarla idrara çıkma, mesane kapasitesini arttırma ve tutma reflekslerinin geliştirilmesi gibi teknikler öğretilir.

• Pelvik taban kas egzersizleri (Kegel egzersizleri) önerilir; bu egzersizler idrar tutma yeteneğini artırır ve inkontinansı azaltır.

Kateter Kullanımı ve Drenaj Yönetimi

• Ameliyat sonrası dönemde hastanın mesanesi iyileşene kadar bir süre üretral ve/veya suprapubik kateter ile idrar boşaltımı sağlanır.

• Bazı hastalarda yeni mesane yeterince kasılamaz veya boşaltılamazsa, aralıklı kateterizasyon (CIC) uzun süreli gerekebilir.

• Bu durum hastaya ayrıntılı şekilde öğretilmeli ve gerektiğinde destek verilmelidir.

Uzun Vadeli Takip ve Yaşam Kalitesi İzlemi

• Yıllık kontrollerde sadece yapay mesanenin durumu değil, genel sağlık durumu, bağırsak emilimi, beslenme durumu ve olası vitamin eksiklikleri de değerlendirilmelidir.

• Özellikle vitamin B12 düzeyi izlenmeli ve gerekirse takviye verilmelidir.

• Psikolojik destek ve danışmanlık, uzun dönemde hastaların bu yeni yaşama uyum sağlamasında önemli rol oynayabilir.

Bağırsaktan yapay mesane yapımı ameliyatı sonrasında başarı, sadece cerrahi değil, aynı zamanda düzenli ve disiplinli takip sürecine bağlıdır. Bu takip süreci, hastaların komplikasyonlardan korunmasını, fonksiyonel uyumun sağlanmasını ve uzun dönemde kaliteli bir yaşam sürmesini mümkün kılar.

Bağırsaktan Yapay Mesane Ameliyatı için Alternatif Yöntemler

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, estetik ve fonksiyonel açıdan dış torba gerektirmeyen önemli bir alternatiftir. Her hasta, bağırsaktan yapay mesane (ortotopik neobladder) için uygun aday olmayabilir. Özellikle idrar tutma kaslarının (sfinkterlerin) zayıf olduğu, üretra bütünlüğünün bozulduğu, ileri yaşta veya genel durumu cerrahiye elverişli olmayan hastalarda başka idrar derivasyon yöntemleri tercih edilir. Bu durumlarda hastanın güvenliği, konforu ve yaşam kalitesi göz önünde bulundurularak aşağıdaki alternatif yöntemler uygulanabilir:

İleal Conduit (Bricker Diversiyonu)

Bu yöntem, mesane çıkarıldıktan sonra idrarın vücut dışına atılabilmesi için bağırsaktan oluşturulan kısa bir kanal kullanılarak gerçekleştirilir. Cerrah, ince bağırsaktan 15–20 cm’lik bir segment alır ve bu parçayı bir uçtan üretere, diğer uçtan ise karın duvarına (stoma) bağlar. İdrar, bu stoma aracılığıyla dışarıya takılan özel bir torbada toplanır.

Avantajları:

• Cerrahi olarak daha kısa ve teknik olarak daha basittir

• Ameliyat süresi ve komplikasyon riski düşüktür

• İdrar kaçırma riski yoktur

Dezavantajları:

• Hastanın karın bölgesinde ömür boyu dış torba taşıması gerekir

• Sosyal, estetik ve psikolojik olarak bazı hastalarda rahatsızlık yaratabilir

• Torba sızıntısı, deri tahrişi ve stoma etrafında enfeksiyon gelişebilir

Kontinan Rezervuar (Indiana Pouch)

Bu yöntemde, kalın bağırsaktan ve ince bağırsaktan alınan parçalarla karın içinde bir kese (rezervuar) oluşturulur. Bu kese, üreterlerden gelen idrarı toplar ve karın cildine küçük, düz bir stoma açılır. Hasta, bu stomadan günde birkaç kez bir kateter yardımıyla idrarını dışarı boşaltır. İdrar torbası taşınmaz; idrar içeride birikir ve dışarıya kaçmaz.

Avantajları:

• Dışarıda görünür bir torba taşıma ihtiyacı yoktur

• Daha fazla estetik ve sosyal rahatlık sağlar

• Hasta uygun şekilde eğitildiğinde yaşam kalitesi yüksektir

Dezavantajları:

• Her gün düzenli olarak kateter kullanmak gerekir

• Kateterizasyon öğrenilene kadar geçici zorluklar yaşanabilir

• Uzun vadede stoma darlığı, rezervuar taşı veya enfeksiyon gelişebilir

Her hastanın anatomik yapısı, yaşı, genel sağlık durumu ve kişisel tercihleri farklıdır. Bu nedenle bağırsak kullanılarak yapılan mesane rekonstrüksiyonlarında uygulanacak yöntemin, hastaya özel olarak planlanması gerekir. Deneyimli bir üroloji cerrahı, tüm seçenekleri değerlendirerek hastayla birlikte en uygun yöntemi belirlemelidir.

Sonuç 

Bağırsaktan yapay mesane yapımı, doğal idrar yapma fonksiyonunun korunmasını sağlayarak hastanın sosyal ve psikolojik iyilik hâlini destekleyen etkili bir tedavi seçeneğidir. Başarılı bir sonuç için doğru hasta seçimi, deneyimli bir cerrah ve titiz bir takip süreci büyük önem taşır. Ameliyat sonrası dönemde bazı uyum süreçleri yaşansa da, zaman içinde hastalar yeni mesanelerine adapte olabilir ve normal bir yaşam sürdürebilir. Bu nedenle, mesanesini kaybeden bireyler için bu yöntem, hem fizyolojik hem de yaşam kalitesi açısından değerli bir alternatiftir.

Prof. Dr. Yusuf İLBEY

Üroloji Doktoru

Kaynaklar:

1. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/neobladder-reconstruction/about/pac-20385066
2. https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/bladder-reconstruction-surgery